حذف
سوآپ آزمایشگاهی یکی از پرکاربردترین وسایل پزشکی در آزمایشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و حتی مراکز پلیس و پزشکی قانونی است. این روزها با داغ بودن تب بیماری «کرونا» و تست “PCR” حتما شما هم تا به حال وسایلی که برای نمونه گیری از مخاط حلق و بینی افراد استفاده می‌کنند را دیده‌اید. این‌ها دقیقا همان «سوآپ آزمایشگاهی یا (Laboratory and Medical Swabs) هستند.
سوآپ آزمایشگاهی که به «سوآپ داکرون» هم معروف است یکی از وسایلی است که در تمامی آزمایشگاه‌ها به خصوص آن دسته مراکزی که روی کشت میکروبی و تشخیص بیماری‌ها فعالیت می‌کنند، پیدا می‌شود.
اگر بخواهیم سوآپ آزمایشگاهی را به صورت ساده تعریف کنیم باید گفت وسیله‌ای شبیه به یک گوش پاک کن بلند است که تفاوت‌هایی با این نمونه‌های ساده دارد. این وسایل پزشکی پرکاربرد در واقع یک چوب باریک و نسبتا بلند با سر پنبه‌ای کاملا استریل هستند. از آنجایی که این وسایل برای نمونه برداری از مخاط یا «دی ان ای» استفاده می‌شوند، باید کاملا استریل باشند. سوآپهای آزمایشگاهی کاربردهای متفاوتی دارند.
شاید برایتان جالب باشد بدانید که یکی از کاربردهای این چوب‌های به ظاهر ساده در مراکز پلیس، نمونه برداری از مخاط دهان و بینی مجرمان برای تشخیص «دی ان ای» و شناسایی فرد مجرم است. مطمئنا شما هم تا به حال این نمونه برداری را در فیلم‌های پلیسی و جنایی دیده‌اید. همانطور که می‌دانید استریل بودن این سوآپ‌ها تاثیر بسیار چشم‌گیری در تشخیص فرد مجرم دارد.
این چوب‌های بلند، استریل و یکبار مصرف اهمیت بسیار زیادی در نمونه گیری و کشت میکروبی برای تشخیص بیماری‌ها دارند. به بیان دیگر از این وسیله‌های ساده و بسیار مهم در آزمایشگاه‌ها برای نمونه برداری از میکروفلورهای مکان‌های مختلف از جمله بینی، حلق، رکتوم، رحم و واژن استفاده می‌شود. همانطور که اشاره کردیم سوآپهای پزشکی دارای دو قسمت بوده که از بدنه چوبی یا پلاستیکی و سر پنبه‌ای کاملا استریل تشکیل شده‌اند.
سوآپ‌ها از آن جهت بسیار اهمیت دارند که می‌توان از آن برای پخش کردن نمونه باکتری روی محیط جامد و گرفتن نمونه زیستی از بدن افراد و انتقال باکتری بدون اهمیت به مقدار آن استفاده کرد.
توجه : سوآپهای آزمایشگاهی برای آزمایش‌هایی که بر میزان باکتری تمرکز دارند و برایشان مقدار نمونه برداری اهمیت دارد، مناسب نیستند.
از آنجایی که سوآپهای آزمایشگاهی در بسته چندتایی ارائه می‌شوند و برای هر نمونه برداری نیاز به یک عدد سوآپ با پنبه استریل دارید، لذا هنگام خارج کردن سوآپ‌ها به تعداد لازم باید از دستکش استفاده کرده و سپس مابقی آن‌ها را در مکانی کاملا استریل قرار دهید. سوآپ را تا زمان نمونه‌برداری باید در محفظه استریل نگهداری کرده و بلافاصله پس از نمونه برداری نیز در محفظه‌ای استریل به آزمایشگاه ارسال کنید.
توجه : استریل بودن سوآپ مهم‌ترین موردی است که باید به آن دقت داشته باشید.
برخی از انواع سوآپهای آزمایشگاهی معمولا از چوب درخت «غان» ساخته می‌شوند و طولی بین 15 تا 20 سانتی‌متر و تا 2.5 میلی متر قطر دارند. انواع مختلفی از سوآپهای آزمایشگاهی در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های آنلاین و معتبر لوازم پزشکی مانند «مداوا تجهیز» وجود دارد که بسته به نیاز خود می‌توانید نمونه مورد نظر را تهیه کنید.
بدنه سوآپهای آزمایشگاهی به جز چوب درخت غان از جنس فزل، پلی استر یا آلومینیوم نیز ساخته می‌شوند. به برخی از انواع سوآپ‌ها که به تنهایی دارای محفظه و لوله استریل نگهدارنده هستند، «سوآپ داکرون» می‌گویند. این سوآپ‌ها بیشتر در پزشکی قانونی، مراکز پلیس و بیمارستان‌ها کاربرد دارند.
بسته به نوع مواد استفاده شده در ساخت سوآپ پزشکی، این وسایل انواع مختلفی دارند که عبارتند از :
این دسته از سوآپهای آزمایشگاهی به جای پنبه در انتهای خود دارای الیاف «ریون» هستند که الیافی با قدرت جذب بالا و بسیار نرم است. «ریون» الیافی مصنوعی است که از «خمیر چوب» تهیه می‌شود. از آنجایی که الیاف ریون این سوآپ‌ها طبیعی بوده لذا به گونه تولید می‌شوند که در حین جذب و انتقال هیچ گونه آسیبی به نمونه گیری وارد نمی کنند و تاثیری در بافت یا نتیجه آزمایش نداشته و مانع از اختلال عوامل خارجی و محیطی در حین نمونه برداری می‌شوند. جالب است بدانید بدنه برخی از سوآپ‌ها با توجه به کاربردشان با یکدیگر متفاوت است. برای مثال سوآپ‌هایی که برای نمونه برداری از لوله‌های ادراری استفاده می‌شوند کاملا صاف است، در حالی که سوآپهای مخصوص نمونه برداری حلق و بینی کمی حالت خمیده دارند.
پرکاربردترین و رایج‌ترین نوع سوآپهای آزمایشگاهی، «سوآپ پنبه‌ای» است. از این سوآپ‌ها برای کشت میکروبی و نمونه برداری از صحنه جرم در اداره پلیس استفاده می‌شود. همانطور که از اسم این دسته سوآپ‌ها مشخص است، دارای سرهای پنبه‌ای کاملا استریل هستند. این سوآپ‌ها جذب بسیار بالایی داشته و در بسته‌های با تعداد بالا در بازار لوازم پزشکی موجود هستند، از آنجایی که این سوآپ‌ها قیمت مناسبی داشته و تاثیری در نتیجه نمونه برداری و آزمایش‌ها نمی‌گذارند، لذا بسیار پرکاربرد بوده و استفاده از آن‌ها بسیار مقرون به صرفه است.
توجه : از آنجایی که الیاف پنبه‌ای در این دسته از سوآپ‌ها که آزادسازی بسیار طبیعی است، لذا آزادسازی کارآمد نمونه را انجام نمی‌دهند و اسیدهای چرب موجود در این ماده با فرآیندهای به کار رفته در میکروبیولوژی و خارج کردن نمونه «دی ان ای» (DNA) تداخل ایجاد می‌کنند و ممکن است به میکرو اورگانیسم‌های نمونه آسیب برسانند. بنابراین استفاده از دسته سوآپ‌ها برای نمونه برداری DNA و آزمایش PCR که نمونه برداری از مخاط حلق و بینی است چندان مناسب نمی‌باشند.
تعریف آزمایش PCR : شیوع بیماری کرونا و اهمیت تشخیص به موقع بیماری در کنترل آن، باعث شده که آزمایش “PCR” این روزها بسیار رواج داشته باشد. در آزمایش PCR با استفاده از سوآپ مناسب از نمونه مخاط حلق و بینی برداشت شده و برای آزمایش و تشخیص بیماری «کرونا» به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.
جنس سر سوآپ پلی استر، از فیبر مصنوعی و نوعی پلیمر درجه مدیکال ( مدیکال گرید) ساخته می‌شود. این دسته از سوآپ‌ها برای نمونه برداری در آزمایش PCR و انجام آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی و نمونه برداری از مخاط رحم بسیار مناسب هستند. سوآپ پلی استر به «سوآپ داکرون» (Dacron Swabs) نیز معروف است. فیبر استفاده شده در سوآپ داکرون هیچ تاثیری بر نمونه مخاط یا دی ان ای (DNA) نمی‌گذارد و محصولی مناسب برای آزمایش‌های حساس است.
دو نمونه دیگر سوآپ پزشکی وجود دارد که برای موارد خاص استفاده می‌شوند:
علاوه بر جنس سر سوآپ، این وسایل پزشکی بر حسب جنس بدنه نیز به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند :
توجه: سوآپ‌ها بسته به جنس دسته، در اندازه‌های مختلف به صورت استریل یا غیر استریل در بازار کالاهای پزشکی و داروخانه‌های معتبر ارائه می‌شوند.
معمولا از سوآپهای دسته‌‌دار، ریونی یا داکرون‌ها برای جمع آوری نمونه مخاط دستگاه تنفسی و در حین آزمایش‌هایی مانند PCR استفاده می‌شود. سوآپ پنبه‌ای به دلیل جنس سر آن ممکن است باعث ایجاد حساسیت در دستگاه تنفسی شود.
همچنین استفاده از سوآپهای خشک یا حاوی زغال نیز برای استفاده در نمونه برداری از مخاط دستگاه مناسب نیستند چرا که ممکن است برای دستگاه تنفسی ایجاد مشکل کنند.
علاوه بر جنس سر سوآپ، نوع دسته آن نیز در نمونه برداری مخاط حلق و بینی نیز موثر بوده و در جواب نهایی آزمایش تاثیر دارد.
بهترین سوآپ برای نمونه برداری، انواعی است که دارای دسته‌های پلاستیکی و انعطاف‌‌پذیری هستند.
سوآپهای با دسته چوبی می‌توانند به دو دلیل زیر باعث تغییر در نتیجه آزمایشات PCR اختلال ایجاد کنند :
1. دسته چوبی سوآپ دارای موادی باشد که PCR را مهار می‌کنند.
2. ممکن است در حین نمونه برداری به خصوص برای کودکان با مقاومتی که در مقابل وارد شدن سوآپ به بینی و حلق دارند، شکسته شده و برای بیمار مشکلات جانبی ایجاد کنند.
همانطور که اشاره کردیم، سوآپ‌ها برای موارد مختلف آزمایش و نمونه‌برداری کاربرد دارند. عمده‌ترین کاربردهای سوآپهای آزمایشگاهی عبارتند از :
سوآپهای پنبه‌ای انواع مختلفی از جمله «سوآپ خانگی»، «سوآپ تمیز»، «سوآپ پاک کننده»، «سوآپ با کاپ فوری» و «سوآپ پزشکی» دارند که هر کدام بسته به قصد و منظوری که از آن استفاده می‌کنید، کارآیی و ویژگی‌های متفاوتی دارند.
تفاوت سوآپ پنبه‌ای پزشکی و معمولی در کاربرد آن است. معمولا سوآپهای پنبه‌ای پزشکی را باید در رطوبتی زیر 80 درصد، دور از نور خورشید، در محیطی دارای تهویه و دور از هر گونه آلودگی، در بسته‌بندی استریل نگهداری کنید.
از سوآپ پنبه‌ای پزشکی می‌توان برای تمیز کردن اطراف زخم، استریل کردن محل عفونت یا نمونه‌برداری از مخاط گوش استفاده کرد اما از سوآپهای پنبه‌ای معمولی که بیشتر شبیه «گوش پاک کن‌‌های بلند» هستند، از آنجایی که این سوآپ‌ها قدرت جذب بالایی دارند، می‌توان برای منظورهای مختلف از جمله موارد زیر از آن‌ها استفاده کرد :
نکاتی که در هنگام استفاده از سوآپهای پزشکی باید به آن دقت داشته باشید:
استفاده از هرچیزی راه و رسم خودش دارد. از جمله نکاتی که در مورد سوآپ‌ها باید به آن دقت داشته باشید، عبارتند از موارد زیر :
توجه: همواره برای اطمینان از اصالت کالا و استریل بودن آن، محصول مورد نظر خود را از داروخانه‌ها یا فروشگاه‌های آنلاین معتبر لوازم پزشکی مانند «مداوا تجهیز» خریداری کنید.
